Mất Ngủ Là Gì? Nguyên Nhân, Triệu Chứng, Biện Pháp Khắc Phục

Mất ngủ được xem là một trong những căn bệnh khá phổ biến hiện nay. Nếu tình trạng này kéo dài chúng có thể làm ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe cũng như chất lượng công việc và cuộc sống của người bệnh. Việc sớm phát hiện nguyên nhân gây bệnh cũng như biết cách điều trị, phòng tránh là điều quan trọng để giúp bạn sớm có được giấc ngủ ngon và sâu giấc hơn.

Bệnh mất ngủ là gì?

Giấc ngủ rất quan trọng, bởi chúng không chỉ giúp bạn xóa tan căng thẳng, mệt mỏi mà còn giúp nạp lại năng lượng cho một ngày mới. Được biết, người bình thường sẽ cần ngủ khoảng 7 – 8 tiếng mỗi ngày. Giấc ngủ càng sâu, ngủ đủ giấc sẽ giúp tinh thần khoan khoái, thoải mái sau khi thức dậy.

Hiện nay, tỷ lệ người mất ngủ, ngủ không đủ giấc đang không ngừng gia tăng. Tình trạng này có thể bắt gặp ở cả người già, người trẻ tuổi nếu có thói quen sinh hoạt thiếu khoa học. Chứng mất ngủ dễ trở thành nỗi ám ảnh nếu kéo dài trong thời gian dài. 

Theo đó, mất ngủ là một dạng rối loạn giấc ngủ khiến người bệnh dễ rơi vào tình trạng khó đi vào giấc ngủ, ngủ không sâu giấc, thức dậy giữa đêm hoặc khó quay lại giấc ngủ. Bị mất ngủ sẽ khiến cơ thể mệt mỏi, gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe – tâm lý, công việc và chất lượng cuộc sống của chính người bệnh.

Nguyên nhân mất ngủ

Các khoa học nghiên cứu được tìm thấy, nguyên nhân đến mất ngủ có thể làm được nhiều yếu tố khác nhau, cụ thể như:

Làm công việc đặc biệt

Trường hợp thường xuyên bị thay đổi làm việc theo lịch, có hoạt động ở những nước khác thời gian, công việc chủ yếu làm về đêm là những yếu tố gây ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng giấc ngủ. Các phần tử này cũng góp phần làm đảo lộn nhịp sống của người bệnh.

Thói quen sinh khoa học chưa bảo đảm

Thói quen sinh hoạt không khoa học là một trong những nguyên điển hình gây mất ngủ. Việc sử dụng chất kích thích, ăn uống nhiều buổi tối, hút thuốc lá, uống cà phê đều ít gây nên tình trạng khó ngủ. 

Ngoài ra, có rất nhiều bạn thường có thói quen sử dụng máy tính, điện thoại, tivi, chơi điện tử trước khi đi ngủ,… Các tác động từ ánh sáng xanh không chỉ ảnh hưởng đến da, mắt mà làm bạn khó chìm vào giấc ngủ hơn.  

Yếu tố về tuổi tác

Khoa học nghiên cứu cho biết, giấc ngủ sẽ ít đi khi về già, bởi chúng tôi dễ dàng bị ảnh hưởng từ tiếng ồn, môi trường thay đổi. Độ tuổi càng cao, sức khỏe càng bị giảm sút theo thời gian do hay mệt mỏi, đặc biệt là sáng sớm hơn khi còn trẻ. 

Ảnh hưởng từ bệnh lý

Một trong những người gây mất ngủ khác chính là bệnh lý, chẳng hạn như viêm đại dương, bệnh viêm nhiễm, viêm xoang, rối loạn tiêu hóa, rối loạn tâm thần, tiểu quỷ đường, thận trọng, tiểu đêm nhiều,… Các phần lớn các căn bệnh đều gây ra sự cố, khiến cơ thể mệt mỏi, thậm chí khiến người bệnh tỉnh giấc giữa đêm và khó ngủ trở lại.

Lạm dụng hoặc sử dụng sai cách của các loại thuốc

Nếu bạn đang điều trị bệnh hoặc có sử dụng thuốc Tây, thực phẩm chức năng, chúng tôi cũng có thể là nguyên nhân gây ra những tác dụng không mong muốn như ngủ không sâu, hay trằn trọc, thậm chí là mất ngủ. Được biết, các loại thuốc có hiệu quả chữa đau đầu có chứa caffeine, thuốc chống viêm có chứa corticoid, thuốc lợi tiểu,… đều có khả năng dẫn đến trạng thái trên.

Ngoài ra, việc sử dụng thuốc ngủ, sử dụng sai cách cũng làm cho cơ thể được phụ thuộc vào thuốc nếu ngừng sử dụng. Việc này đồng nghĩa với việc nếu không sử dụng, bạn không thể ngủ được. 

Một số nguyên nhân khác

Bên cạnh những nguyên nhân vừa được nêu, mất ngủ còn có thể do nhiều nguyên nhân khác như môi trường sống, chế độ ăn uống thiếu dinh dưỡng, không đảm bảo khoa học. Hoặc cũng có thể do việc rối loạn lo âu, nghiện ngập, lười vận động,… 

Nhìn chung, các nguyên nhân dẫn tới tình trạng thiếu ngủ, khó ngủ có rất nhiều. Việc nắm rõ được nguyên do gây bệnh giúp các bệnh nhân tự điều chỉnh, thay đổi thói quen và có biện pháp xử lý, phòng tránh bệnh hiệu quả, hạn chế chuyển biến thành thể mãn tính gây khó khăn cho việc điều trị. 

Triệu chứng mất ngủ

Các triệu chứng, dấu hiệu của bệnh mất ngủ thường khá rõ ràng, chi tiết như sau:

• Người bệnh khó đi vào giấc ngủ vào ban đêm, thường thao thức, trằn trọc nhưng không thể ngủ được.
• Ngủ bị đứt đoạn, chập chờn và không được sâu giấc.
• Thường hay bị thức giấc giữa đêm và rất khó để chìm lại vào giấc ngủ.
• Dậy từ sớm.
• Cảm thấy mệt mỏi sau khi thức dậy và có cảm giác như chưa được ngủ. 

Mặc dù tình trạng này có thể xảy ra và kéo dài trong một vài ngày rồi thôi, nhưng với một số trường hợp khác thì bạn cần nhanh chóng tìm gặp bác sĩ để xác định chính xác nguyên nhân gây mất ngủ. Từ đó có những hướng điều chỉnh tích cực cũng như hạn chế tái phát bệnh.

Những đối tượng có nguy cơ cao bị mất ngủ

Như MHRC đã cập nhật, đối tượng bị mất ngủ thường không cố định ở bất cứ độ tuổi hay giới tính nào. Tuy nhiên, phụ nữ đang ở trong giai đoạn kinh nguyệt, mãn kinh, mang thai sẽ có nguy cơ bị mất ngủ thường xuyên. Bởi trong giai đoạn mãn kinh, nữ giới thường xuyên bốc hỏa, đổ mồ hôi nhiều đêm về giấc ngủ bị gián đoạn. Cũng vì thế mà nữ giới thường bị mất ngủ nhiều hơn với nam giới.

Thêm vào đó, khi tuổi càng cao, những thay đổi trong giấc ngủ, sức khỏe cũng bị ảnh hưởng. Đồng thời những người đang gặp vấn đề về sức khỏe, rối loạn tâm thần, người trẻ hay bị căng thẳng, mệt mỏi, áp lực làm việc – cuộc sống cũng là nhóm đối tượng dễ gặp phải trạng thái này. 

Phân loại hội chứng mất ngủ

Hội chứng rối loạn giấc ngủ có thể phân rã thành 2 chính dạng là mất ngủ cấp tính và mất ngủ mãn tính. Cụ thể:

• Mất ngủ cấp tính hay còn gọi là mất ngủ ngắn hạn, là trạng thái thiếu ngủ kéo dài dưới 1 tháng.
• Mất ngủ mãn tính hay còn gọi là mất ngủ kinh niên, bệnh này sẽ kéo dài trong khoảng 1 tháng trở lên. 

Các nghiên cứu của WHO cho biết, tỷ lệ nữ giới mất ngủ thường sẽ cao hơn nam giới. Nguyên nhân là phụ nữ thường có tâm trí, dễ rơi vào trạng thái mệt mỏi. Chưa xác định, phụ nữ có sự thay đổi mạnh mẽ qua thời kỳ kinh nguyệt, mang thai, sinh nở hoặc giai đoạn tiền mãn kinh,… 

Tác hại của hiện tượng mất ngủ

Tác hại của việc mất ngủ thường khá nghiêm trọng, đặc biệt là với những trường hợp kéo dài nhiều ngày liền. Cụ thể như sau:

• Giảm hiệu suất công việc: Trong trường hợp bị thiếu ngủ, chất lượng công việc sẽ bị giảm sút do bạn cảm thấy mệt mỏi, không có tinh thần để làm việc, rất khó để tập trung. 
• Mất tập trung: Triệu chứng mất ngủ trong nhiều ngày khiến não bộ có ít thời gian để nghỉ ngơi. Lúc này, cơ thể sẽ trở nên chậm chạp vì mệt mỏi nên gây khó khăn trong việc thực hiện nhiệm vụ và ghi nhớ mọi thứ. 
• Gây rối loạn tâm lý: Khi ngủ không đủ giấc, não bộ sẽ có các phản ứng tiêu cực và dẫn tới tình trạng lo âu, căng thẳng và dễ cáu gắt. Với những trường hợp nghiêm trọng, người bệnh còn có thể bị tự kỷ, trầm cảm,… 
• Dễ tăng cân: Cơ thể rơi vào tình trạng căng thẳng, mệt mỏi khi thiếu ngủ khiến các cơ quan không được đảm bảo chức năng vốn có của chúng. Đồng nghĩa với việc lượng calo không được tiêu hao khiến mỡ tích tụ và làm bạn dễ lên cân hơn bình thường. 
• Tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch: Do hệ thần kinh phải hoạt động nhiều hơn khi mất ngủ, mạch máu co lại, huyết áp tăng và tạo ra áp lực cho tim. Thậm chí có thể dẫn tới tình trạng đột quỵ, xuất huyết não,… 
• Gia tăng nguy cơ mắc ung thư: Ngủ không đủ giấc còn có nguy cơ làm gia tăng khả năng mắc ung thư do thiếu hàm lượng hormone melatonin (chỉ được sản xuất ra trong khi ngủ). Điều này đồng nghĩa với việc, chứng mất ngủ càng kéo dài thì lượng hormone trên càng bị hạn chế và nguy cơ bạn mắc ung thư càng cao. 

Chẩn đoán tình trạng mất ngủ

Các trạng thái tiến triển mất ngủ thường xuyên được điều hành thông qua những biện pháp như sau:

• Tìm hiểu về thói quen ngủ : Khi bệnh nhân đến phòng khám – bệnh viện kiểm tra, các bác sĩ sẽ hỏi về lịch sử ngủ của bạn, chẳng hạn như mức độ buồn ngủ, thời gian ngủ trong bao lâu, nên đi ngủ lúc mấy giờ, từ lúc nào,… Bên cạnh đó, bác sĩ cũng có thể yêu cầu người bệnh hoàn thành câu hỏi để xác định tình trạng hiện tại và mức độ bệnh của bạn. 
• Khám sức khỏe : Để tìm hiểu nguyên nhân vì sao bạn ngủ không đủ giấc, bác sĩ sẽ kiểm tra sức khỏe tổng thể để tìm dấu hiệu của các vấn đề liên quan. Người bệnh có thể được yêu cầu thực hiện thử nghiệm hoặc một số thử nghiệm khác. 

• Đo đa ký hiệu giấc ngủ : Trong trường hợp các dấu hiệu gây bệnh không xác định hoặc các nhà nghiên cứu cho thấy người bệnh có dấu hiệu của chứng rối loạn giấc ngủ như chứng chậm, hội chứng chân không yên,… Các bác sĩ sẽ đề nghị người bệnh ở lại bệnh viện một đêm để theo dõi, ghi lại hoạt động của cơ thể trong lúc bạn ngủ. Cụ thể là về nhịp thở, sóng não, nhịp tim, chuyển động cơ và chuyển động mắt,… 

Các phương pháp điều trị mất ngủ

Với bất kỳ loại bệnh nào cũng vậy, để có hiệu quả thì bạn phải biết chính xác nguyên nhân gây bệnh là gì. Với việc mất ngủ cũng vậy, các phương pháp điều trị sẽ dựa trên căn nguyên gây bệnh để tiến hành loại bỏ chúng. 

Các cách chữa bệnh khó ngủ rất đa dạng, từng trường hợp mà bạn có thể tham khảo biện pháp phù hợp để chữa bệnh hiệu quả. 

Sử dụng thuốc Tây

Trong trường hợp bạn bị mất ngủ mãn tính, việc sử dụng thuốc Tây y là điều cần thiết để giúp người bệnh cân bằng lại cuộc sống. Việc sử dụng thuốc mất ngủ không được khuyến khích áp dụng nếu không có sự chỉ định từ bác sĩ có chuyên môn. 

Một số loại thuốc thường được sử dụng trong trường hợp này bao gồm:

• Thuốc ngủ phổ biến như Zolpidem, Phenobarbital,…
• Thuốc kháng sinh Histamin gồm Promethazin, Clorpheniramin, Dimedrol,…
• Thuốc an thần gồm Clonazepam, Bromazepam, Diazepam,…
• Thuốc bình thần Olanzapine, Quetiapine, Amisulpride,…
• Thuốc trầm cảm 3 vòng, đa vòng như Clomipramine, Mirtazapine,… 

Trên thực tế, các loại thuốc trị mất ngủ thường được khuyến nghị không nên sử dụng quá 3 ngày. Bởi việc phụ thuộc vào thuốc sẽ gây ra một số tác dụng phụ không tốt cho sức khỏe như chóng mặt, nhức đầu, rối loạn tiêu hóa, buồn nôn, nôn,… 

Thêm vào đó, bệnh nhân cũng không được tự ý sử dụng thuốc nếu chưa được sự đồng ý và kê đơn thì bác sĩ điều trị. Đồng thời cần tuân thủ nghiêm ngặt liều lượng, cách dùng để tránh các biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra trong quá trình trị bệnh.

Mất ngủ bằng bài thuốc dân gian

Các bài thuốc mất ngủ theo quan niệm dân gian khá đa dạng. Đa phần các bài thuốc này đều sử dụng các nguyên liệu tự nhiên quen thuộc, dễ tìm kiếm lại ít tốn kém chi phí. Dưới đây là một số mẹo cải thiện tình trạng khó ngủ bằng thuốc Nam mà bạn có thể tham khảo áp dụng:

• Mất ngủ value bằng tâm sen : Mất ngủ trị bằng loại dược liệu có vị đắng, tính hàn, có tác dụng dưỡng âm, bổ tỳ, bổ máu và trị mất ngủ cực kỳ tốt nhờ có chứa hàm lượng nước hoạt chất nelumbo và nuciferin. Theo đó, những người bị khó ngủ và hay bị mất ngủ nên dùng 4 – 10gr tim sen để lấy nước uống thay cho nước trà hoặc có thể ăn trực tiếp để gia tăng hiệu quả. 
• Uống trà hoa cúc Chamomile: Loại trà này mang tới công dụng hiệu quả trong việc cải thiện giấc ngủ chập chờn, ngắt quãng. Bên cạnh đó, trà hoa cúc Chamomile còn giúp cải thiện hệ tiêu hóa, giải nhiệt, thanh lọc cơ thể, giảm căng thẳng, mệt mỏi. 
• Dùng cây trinh nữ: Không chỉ có tác dụng cải thiện bệnh lý mà cây trinh nữ còn có khả năng làm giảm tình trạng suy nhược, đau đầu và khó ngủ. Trong trường hợp bạn ngủ không ngon có thể dùng 20g cây trinh nữ khô sắc cùng 200ml nước và đun lên cho tới khi cô đặc còn 100ml. Người bệnh sử dụng nước sắc này để uống như trà, uống liên tục trong nhiều ngày để cải thiện chứng khó ngủ. 
• Cách chữa mất ngủ bằng gừng: Gừng tươi có chứa 2 – 3% lượng tinh dầu, 3% chất béo và 5% chất nhựa. Chúng còn chứa các thành phần kháng viêm, chống oxy hóa, đặc biệt là tinh bột, các chất cay như Shogaola và Zingeron – những chất rất tốt cho bệnh mất ngủ. Theo đó, các bạn chỉ cần chuẩn bị những củ gừng tươi thái thành lát mỏng và hãm thành trà hoặc có thể sử dụng nước gừng để ngâm chân trước khi đi ngủ. 

Đông y cải thiện tình trạng mất ngủ

Ngoài 2 biện pháp nêu trên, các bạn cũng có thể áp dụng các biện pháp chữa bệnh mất ngủ bằng bài thuốc Đông y. Với tính toán lành mạnh, ít tác dụng phụ, bệnh nhân hoàn toàn có thể áp dụng điều trị trong thời gian dài. Các bài thuốc Đông y giúp bạn ngủ ngon và ngủ sâu hơn tiêu biểu bao gồm:

• Bài thuốc Quy tỳ thang : 4gr chích thanh thảo; 8gr viễn chí; đổng quy, đại táo, phục thần nhân, sinh khương, bạch truật, long nhãn mỗi vị 12gr. Sắc tất cả các loại thuốc trên cùng với 750ml nước. Tiến hành cho tới khi lượng nước cô đặc lại chỉ còn 250 – 300ml thì tắt bếp. Chắt lọc lấy phần nước và chia nhỏ thành 3 lần uống hết trong ngày.  
• Bài thuốc Gia vị tửu thang : Dụng bán hạ, phục linh mỗi vị 4gr; trần bì, trúc nhự mỗi vị 3gr; thực chỉ, cam thảo mỗi vị trí 2gr; viễn chí, toan tính nhân, đạo sáng, nhân sâm, địa hoàng, huyền sâm, có thể sinh mỗi vị 2gr. Mang tất cả thuốc đi sắc lấy thuốc khi còn ấm. 
• Thiên vương bổ tâm đan : 18gr nhân sâm; 15gr huyền sâm, đan sâm, cát cánh, viễn chí, phục linh, ngũ vị tử; 120gr sinh địa hoàng; 60gr bá tử nhân, đương quy, thiên môn đông bỏ lõi. Tất cả tán thành bột và cho thêm ít mật khẩu để làm thành viên với kích thước bằng hạt ngô (khoảng 9 – 12gr /viên). Sau đó phủ thêm một lớp bên ngoài chu sa và mỗi lần sử dụng 1 viên để uống với nước khi đói. Hiệu quả điều trị bệnh sẽ tốt hơn khi bạn uống cùng với nhãn dài sắc nước.

Giải pháp cho người khác mất ngủ

Với những đối tượng bị mất ngủ làm thay đổi môi trường, thói quen sinh hoạt,… các bạn sẽ không nhất thiết phải áp dụng các bài viết nêu trên mà chỉ cần phục vụ theo pháp luật như sau:

• Thư giãn: Đây là liệu pháp hướng dẫn người bệnh cách điều chỉnh tâm trạng để tinh thần được thư giãn, giảm căng thẳng, lo lắng để bạn dễ ngủ vào ban đêm. Thông thường ở trường hợp này người bệnh sẽ được khuyên nên tập các bài tập nhẹ nhàng như Yoga, ngồi thiền, tập dưỡng sinh, luyện khí công,…
• Liệu pháp kiểm soát kích thích: Là giải pháp giúp loại bỏ những yếu tố khiến bạn bị mất ngủ. Để thực hiện liệu pháp này, người bệnh chỉ nằm lên giường khi buồn ngủ, chỉ sử dụng phòng, giường ngủ cho mục đích ngủ hay quan hệ tình dục. Trong trường hợp nằm 15 – 20 phút nhưng không ngủ được thì nên ra khỏi giường và thực hiện một số biện pháp thư giãn. Sau đó bạn mới nên quay lại giường khi cảm thấy buồn ngủ.

• Giải pháp cho người mất ngủ bằng nhận thức và liệu pháp tâm lý: Thường được sử dụng để giúp người bệnh loại bỏ suy nghĩ, cảm giác tiêu cực, từ đó laoij bỏ những lo lắng ra khỏi tâm trí. 
• Liệu pháp hạn chế giấc ngủ: Giúp giảm thời gian ở trên giường và tránh ngủ trưa để hạn chế tình trạng mất ngủ vào ban đêm. 
• Châm cứu: Là phương pháp trị liệu bằng Y học cổ truyền, kết hợp y lý Đông y. Châm cứu sẽ giúp giảm phóng các chất, thúc đẩy quá trình lưu thông máu và đả thông kinh mạch, hỗ trợ sản sinh các hormone như serotonin mang tới tác dụng an thần, giúp người bệnh ngủ ngon giấc hơn. 
• Sử dụng tinh dầu: Đây là một trong những lựa chọn tuyệt vời để nâng cao chất lượng giấc ngủ. Mùi hương dễ chịu từ các loại tinh dầu thiên nhiên giúp cơ thể thư giãn và dễ chìm vào giấc ngủ hơn. 
• Ăn uống khoa học: Người bệnh nên bổ sung các thực phẩm giàu vitamin nhóm B, tryptophan và magie. Đồng thời nên hạn chế ăn món chiên xào nhiều dầu mỡ, chất béo, thịt xông khói, bánh kem, đồ ngọt,… vì đây là những thực phẩm gây cản trở quá trình tổng hợp tryptophan.

Cách phòng ngừa hiệu quả

Để có được giấc ngủ ngon cùng tinh thần sảng khoái, các bạn cần trang bị cho mình những cơ sở kiến ​​thức về cách phòng tránh trạng thái mất ngủ như sau:

• Cần hình thành thói quen đi ngủ và thức dậy đúng giờ, kết hợp với công việc vận động nhẹ nhàng vào từng buổi sáng và ngủ ngày quá lâu.
• Giới hạn “mang” theo mệt mỏi, áp lực từ công việc, đời sống dậy ngủ. Thay vào đó, hãy trò chuyện cùng bạn, người thân hoặc đọc sách, nghe nhạc trước khi đi ngủ để thư giãn đầu tiên, quên các áp lực trong cuộc sống, công việc. 
• Trang bị cho mình một chiếc gối ngủ thoải mái, có thể dùng thêm gối ôm, gác chân. 
• Điều chỉnh nhiệt độ phòng ngủ ở mức độ vừa phải, để tăng độ dễ chịu, các bạn có thể sử dụng máy xông tinh dầu để tạo mùi thơm cho căn phòng cũng như mang đến cảm giác dễ chịu khi ngủ. 
• Hạn chế ăn quá no, uống quá nhiều nước trước khi đi ngủ. Việc ăn uống quá không dễ dàng khiến bạn bị chướng bụng, đầy hơi và khó đi vào giấc ngủ. 

• Hãy tắm bằng nước ấm trước khi đi ngủ từ 1 – 2 tiếng, điều này sẽ giúp cơ thể được thả nhẹ, đầu thư giãn thoải mái hơn.
• Không sử dụng các thiết bị như tivi, điện thoại, máy tính, ipad,… trước khi đi ngủ.
• Không sử dụng thuốc ngủ để tránh hình thành thói quen xấu, gây nguy hiểm biến chứng về tinh thần, tim mạch,…
• Nếu tình trạng khó ngủ của bạn diễn ra thường xuyên và các biện pháp áp dụng không mang lại hiệu quả tốt, thì cần phải đến phòng khám bệnh để có hướng dẫn phù hợp. 

Mất ngủ là một trạng thái có ảnh hưởng nghiêm trọng đến tinh thần và thể trạng của người bệnh nếu kéo dài trong nhiều ngày liền. Bạn nên hy vọng với những chia sẻ từ bài viết, bạn đã có thêm những chủ sở hữu kiến ​​thức cũng như biết cách điều trị có thể đánh giá y khoa, kết hợp với hoạt động chế độ để sớm loại bỏ chứng chỉ trên.